BESLENME İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Bu yazımda beslenme ile ilgili bilmeniz gereken kavramları gerek üniversite ders notlarımdan, gerekse megep modüllerinden ve kitaplardan araştırıp sizler için özetledim. Bir sonraki yazım besin ögelerinden karbonhidratlar olacaktır. Karbonhidratlardan önce bu yazımı mutlaka okumanızı tavsiye ederim.

BESİN: Çeşitli besin öğeleri, su ve diğer kimyasal maddelerden oluşmuş bileşiklerdir.

BESLENME: Büyüme ve gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve verimli olarak uzun süre yaşamak için vücudun gereksinim duyduğu besin öğelerinin alınması ve kullanılmasıdır. Başka bir deyişle beslenme sağlıklı ve kaliteli gıdaların büyüme ve gelişme amacıyla tüketilmesidir.

DENGESİZ BESLENME: Vücudun gereksinimi olan enerjinin sağlanmasına rağmen kişinin sağlığı için gereken protein, vitamin ve mirerallerin yeteri kadar alınamaması durumudur. Bu durumda gereksinimden fazla alınan enerji vücut ağırlığının normalin üstüne çıkmasına neden olmakta, durumun devamında şişmanlık (obesity) görülmektedir.

YETERSİZ BESLENME: Vücudun enerji gereksinimini bile karşılayacak miktarda besin öğelerinin alınamaması durumudur. Açlık ya da yarı açlık anlamına gelmektedir. Bu sürekli hale gelirsi hücreler ölmeye başlar.

Yetersiz ve dengesiz beslenme, yalnızca büyümeyi değil, bebek ve çocuklarda zihinsel gelişimi de olumsuz etkilemektedir. İnsan beyni anne karnında gebeliğin altıncı ayından itibaren ve doğumu izleyen ilk yıllarda hızlı bir şekilde gelişir. Bu dönemdeki yetersiz beslenme çocuklarda beyin gelişimini olumsuz etkiler. Buna bağlı olarak kötü beslenen çocuklarda konuşma, öğrenme ve çevreye uyumada güçlükler gözlenir.Yetersiz ve dengesiz beslenme: Marasmus, Kuvaşiorkor, Raşitizm, Pelegra ve Şişmanlık gibi bir çok hastalığın zeminini hazırlar.

Toplumdaki Beslenme Sorunlarının Nedenleri

• Besin üretimi, dağıtımı ve teknolojisinde yetersizlikler ve düzensizlikler,
• Satın alma gücünün yetersizliği ve dengesizliği,
• Kültürel etmenler ve eğitim yetersizliği,
• Aile nüfusunun fazla olması,
• Çevre koşullarının sağlık kurallarına uygun olmayışı,

Türkiye’de Görülen Beslenme Hataları:Yetersiz beslenme, çok yemek yeme, çok et yeme, aşırı yağlı yeme, yemek öğünlerinin düzensizliği, sebze ve meyveyi yetersiz miktarda tüketme, et ve süt ürünlerini yetersiz miktarda tüketme…

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME: Büyüme, gelişme ve sağlığın korunması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin ihtiyacı karşılayacak miktarda düzenli ve sürekli alınmasıdır.

Yeterli ve dengeli beslenmede uyulması gereken bazı ilkeler vardır:

• Yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, özel durum (hamilelik, hastalıklar vb.) gibi faktörleri

dikkate alarak beslenmek gerekir.

• Bireysel ihtiyacı karşılayacak miktar, çeşit ve kalitede besin, düzenli ve sürekli olarak tüketilmelidir.
• Besinler beslenme ilkelerine uygun olarak hazırlanmalı, pişirilmeli ve saklanmalıdır.
• Ekonomik, taze ve mümkün oldukça doğal besinler tercih edilmelidir. İnsan bünyesine aldığı besinle oluştuğundan dolayı alınan besinin sağlıklı en önemlisi de doğal olması gerekir.

İyi bir beslenme, kalite ve miktar itibariyle vücudun ihtiyacı olan çeşitli yiyecekleri her gün dengeli olacak şekilde yeterli ve besleyici gıda alınması ile mümkündür.Beslenme bozukluklarına sebep olan faktörlerin en önemlisi bu konudaki bilgi noksanlığından kaynaklanır. Bu bakımdan besin maddelerinin neler olduğunu ve vücudun sağlığı için bu maddelere olan ihtiyacı bilerek beslenmeyi ayarlamak gerekir. Yumurta, et, süt, kuru baklagiller,tahıllar, meyveler,sebzeler besin maddeleridir. Besin maddelerinde 40’ı aşkın besin öğesi bulunur.

BESİN ÖĞESİ: Besinlerin bileşiminde bulunan vücudun gereksinim duyduğu ısı ve enerjiyi sağlayan, doku yapan, yıpranan dokuları yenilemede önemli görevleri olan ve yaşam sürecini düzenleyen organik ve inorganik maddelere besin öğesi denir.Besin maddelerinin bileşiminde bulunan bu öğeler 6 grupta toplanırlar. Bu 6 grup öge ise kendi içinde enerji verenler ve vermeyenler olarak ayrılırlar.

Enerji Verenler: Karbonhidratlar, Proteinler, Yağlar

Vücut organlarının çalışabilmesi için besin öğelerinin sağladığı enerjiye ihtiyaç vardır. Vücut gereksinimi olan bu enerjiyi ise besinlerdeki yağ, karbonhidrat ve proteinlerden sağlar.

Enerji Vermeyenler: Vitaminler, Mineraller, Su

Enerji vermezler ancak vücut çalışmasında önemli rolleri vardır.

SİNDİRİM: Besin öğelerinin sindirim kanalında fiziksel, kimyasal, mekanik olaylarla yapıtaşlarına ayrılarak kana geçebilecek duruma gelmesidir.